Ég ætla að hlaupa 10 km til styrktar Selíaksamtökum Íslands, sem berjast fyrir aukinni þekkingu á selíak- sjúkdómnum og bættum lífsgæðum fólks með selíak.

Selíak- sjúkdómurinn er arfgengur sjálfsónæmissjúkdómur, sem veldur ónæmisviðbragði við glúteini, próteini sem finnst m.a. í hveiti, byggi og rúgi.

Ef einstaklingur með selíak innbyrðir glútein, veldur ónæmissvar líkamans skemmdum á smáþörmum meltingarvegarins. Þrátt fyrir að sjúkdómurinn hafi lengst af verið tengdur eingöngu við meltingareinkenni, er um að ræða kerfisbundinn sjúkdóm sem getur haft skaðleg áhrif víðar um líkamann.

Enn sem komið er er ekkert lyf til við selíak, og eina meðferðin er lífslangt glúteinlaust mataræði. Slíkt mataræði er oft á tíðum töluvert kostnaðarsamara, og engin niðurgreiðsla er á slíku fæði.

Flestir með selíak þola ekki meira en 10 mg af glúteni á dag án skemmda á þörmum. Til þess að setja það magn í samhengi, þá er það 1/350 hluti af brauðsneið. Því þarf fólk með selíak að gæta þess að verða ekki fyrir krosssmiti, þar sem mjög lítið magn nægir til að valda skemmdum.

Talið er að ~ 1,4% af heiminum hrjáist af selíak, og að 6-10 ár sé meðal tíminn sem taki fyrir fólk að fá greiningu. Talið er að 83% af fólki með selíak í Bandaríkjunum sé ógreint, en sjúkdómurinn er einnig vangreindur hérlendis.

Selíak sjúkdómur getur leitt til ýmissa fylgikvilla, þar á meðal ófrjósemi, minni beinþéttni, taugasjúkdóma, sumra tegunda krabbameins og annarra sjálfsofnæmissjúkdóma.

Heimildir:

Beyond Celiac. (e.d.). Celiac disease: Fast facts. Sótt frá https://www.beyondceliac.org/celiac-disease/facts-and-figures/

Daley, S. F., & Haseeb, M. (2025). Celiac Disease. In StatPearls. StatPearls Publishing.

National Celiac Association. (e.d.). Understanding gluten levels. https://nationalceliac.org/celiac-disease-questions/understanding-gluten-levels/